Voor een cultuursensitieve dementiezorg
Programma
Welkom en inleiding, door Lien Mostmans (Erasmushogeschool Brussel) en Cindy Gendarme (Garant Uitgevers)
Getuigenis van een mantelzorger, door Sarah Avci
In gesprek met Saloua en Ann, gemodereerd door Nadia Babazia (Red Star Line Museum)
Een vleugje poëzie, door dichteres Amina Belôrf
Afronding
Deelname is gratis. Met een inschrijving vóór 18 oktober ontvang je vooraf de link voor deelname.
Diverse Elderly Care is een onderzoekproject gesubsidieerd door EFRO Brussel
Op 7 november verzamelden professionelen uit de zorg en mantelzorgers zich in het Brussels parlement, benieuwd naar de resultaten van vier jaar onderzoek rond dementiebeleving bij ouderen met een migratie-achtergrond. Academici, mantelzorgers en een muziektherapeute zorgden voor een gevarieerd programma.
Al in de jaren vijftig kwamen buitenlandse arbeiders in verschillende golven naar België, op uitnodiging van het patronaat en de Belgische regering, om in de mijnen te werken. Historica dr. Anne Morelli, professor emeritus van de ULB, nam ons mee in de tijd en beschreef hoe eerst Italianen en vervolgens Turkse en Marokkaanse arbeiders op deze manier de weg naar de Belgische mijnen vonden.
Anne Morelli: “De gevolgen van de aanpak van deze arbeidsmigratie door de Belgische overheid laat zich nog altijd voelen bij deze arbeidsmigranten en hun families. Ze woonden samen in cités en hadden daardoor vooral contact met elkaar en in veel mindere mate met de andere bevolkingsgroepen van ons land.“
Resultaten van 4 jaar uniek onderzoek ontkrachten enkele mythes
Saloua Berdai Chaouni en Ann Claeys betrokken bij hun onderzoek, naast professionele zorgverleners, ook de ouderen en mantelzorgers van Italiaanse, Marokkaanse en Turkse origine. Ook de opzet van het onderzoek maakt deel uit van de resultaten. De onderzoekers streefden naar een wederkerigheid doorheen het hele onderzoekstraject.Deze aanpak maakt dit onderzoek uniek en laat toe om enkele mythes te ontkrachten.
Men gaat er vaak van uit dat families met een migratie-achtergrond de zorg voor ouderen zelf opnemen, maar dit blijkt niet zo uit dit onderzoek. Het verhaal is veel genuanceerder.
Ouderen met een migratie-achtergrond kijken op heel verschillende manieren naar zorg, maar in het algemeen zijn ze wel realistisch: ze zijn geen vragende partij om gebruik te maken van professionele zorg, maar anderzijds zien ze ook dat hun kinderen met een gezin en met een job weinig ruimte hebben om zorgen op te nemen. De ervaringen met zorg die ze reeds gehad hebben, zijn niet positief. Ze ervaarden de zorg als ontoegankelijk, verwarrend en vernederend.
Bij deze ouderen is vooral het woonzorgcentrum gekend als professionele zorg. Het aanbod in thuiszorg kennen ze weinig of niet. Eens de ouderen hierover informatie krijgen, lijkt hen dit wel een valabel alternatief. Dit is dus zeker ook een piste om aandacht aan te besteden.
Saloua Berdai Chaouni: “De manier waarop dementie en dementiezorg gezien worden door de ouderen is een gevolg van verschillende factoren. Het is belangrijk om de diversiteit te blijven zien binnen de context van ouderen met een migratie-achtergrond.”
De intensieve zoektocht van mantelzorgers
De pakkende getuigenissen van mantelzorgers Karima Saïdi en Luciano Ferro illustreerde dat de hele dementiebeleving voor hen een grote zoektocht is: naar informatie, naar oplossingen en naar manieren om hiermee op te gaan. Dit geldt voor iedereen, maar door de migratie-achtergrond komt hier een extra laag bij die het geheel moeilijker maakt: er zijn geen voorbeelden uit het eigen netwerk, er is weinig kennis/ervaring met de zorgsector en men moet rekening houden met de opinies van de nabije gemeenschap. Het verloop van de dementiezorg hangt momenteel nog in grote mate af van het toevallig tegenkomen van een zorgverlener die meedenkt, die op dezelfde golflengte zit en die de zorg mee kan vormgeven.
Karima Saïdi sloot haar pakkende getuigenis als mantelzorger af met een teaser van haar documentaire die in 2020 uitkomt.
Cultuursensitieve zorg is meer dan een praktische checklist
De visie van de professionele zorgverlener op zorg voor ouderen met een migratie-achtergrond is te nauw: Turkse of Marokkaanse patiënten worden voornamelijk gezien als ‘moslims’. Bij Italianen daarentegen is er geen aandacht voor een verschil in cultuur: “Het zijn net Belgen”. Het begrip cultuursensitieve zorg wordt in de praktijk erg vernauwd tot een checklist van praktische zaken met een sterke focus op praktische aspecten zoals taal of voeding. Bovendien is het wij/zij denken nog sterk aanwezig doorheen het hele discours van de zorgverlener. Het zelfbewustzijn en het eigen referentiekader van de zorgverlener wordt nauwelijks in vraag gesteld. Dit is een aspect dat meer aandacht verdient in vorming en opleiding voor professionals. Het is nodig om aan de beeldvorming te werken.
Muziektherapeute Yesim Saltik overtuigde de toehoorders van de positieve effecten van aangepaste muziek bij ouderen met dementie en trakteerde op enkele Turkse liederen.
“Wat is de invloed van superdiversiteit, intersectionaliteit of post-koloniale kritiek op het idee van ‘goede zorg’?” Aan de hand van deze kaders belichtte dr. Withaeckx telkens een andere invalshoek om naar dezelfde vraag te kijken.
Conclusie: werk aan de winkel
Er moeten linken gelegd worden over gemeenschappen heen, want dit is een gedeeld verhaal. Er moeten ook linken gelegd worden over generaties heen, want de eerste generatie arbeidsmigranten zijn nu oud, maar er komen andere migrantenouderen aan die ook nood hebben aan goede zorg. We kunnen niet blijven focussen op het in orde brengen van praktische zaken, waarmee we dan het grotere geheel uit het oog verliezen.
We hoorden in deze studiedag twee verhalen van mantelzorgers, maar er zijn zeer veel verhalen zoals deze. We moeten ze blijven onder de aandacht brengen. Het is niet zinvol om te blijven werken met oude recepten. Er is nood aan nieuwe initiatieven en een nieuw zorgmodel hierrond.
Uit het panelgesprek met minister Elke Van Den Brandt en meneer Cauchie, adviseur van minister Maron, blijkt alvast dat bij beleidsmakers de wil aanwezig is om de problematiek aan te pakken.
Ann Claeys: “Het is belangrijk om – weloverwogen – te durven afwijken van de gekende paden en op deze manier een groep te bereiken waarvan vaak gezegd wordt: we bereiken ze niet.”
Diverse Elderly Care 