Voor een cultuursensitieve dementiezorg
Programma
Welkom en inleiding, door Lien Mostmans (Erasmushogeschool Brussel) en Cindy Gendarme (Garant Uitgevers)
Getuigenis van een mantelzorger, door Sarah Avci
In gesprek met Saloua en Ann, gemodereerd door Nadia Babazia (Red Star Line Museum)
Een vleugje poëzie, door dichteres Amina Belôrf
Afronding
Deelname is gratis. Met een inschrijving vóór 18 oktober ontvang je vooraf de link voor deelname.
Saloua Berdai-Chaouni en Ann Claeys werkten mee aan een rapport van Alzheimer Europe. Het gaat om een discussienota die de noodzaak van ethisch verantwoorde betrokkenheid benadrukt van een meer diverse groep mensen met dementie bij alle aspecten van onderzoek. Het rapport omvat ook een uitgebreid literatuuronderzoek en is gericht op onderzoekers, leden van onderzoekscommissies voor ethiek en financiers van onderzoek. Het volledige rapport kun je hier downloaden. Het is beschikbaar in het Engels.
Saloua Berdai-Chaouni et Ann Claeys ont collaboré à un rapport d’Alzheimer Europe. Il s’agit d’un document de travail qui souligne la nécessité d’une participation éthiquement responsable d’un groupe plus diversifié de personnes atteintes de démence dans tous les aspects de la recherche. Le rapport comprend également une analyse documentaire approfondie et s’adresse aux chercheurs, aux membres des comités de recherche en éthique et aux bailleurs de fonds de recherche. Le rapport complet peut être téléchargé ici. Il est disponible en Anglais.
Sinds oktober 2021 is het boek Dementie bij ouderen met een migratie-achtergrond beschikbaar.
In dit boek worden de belangrijkste resultaten van vijf jaar onderzoek over dementie en dementiezorg bij ouderen met een migratieachtergrond in België voorgesteld. Dit thema wordt voor het eerst belicht vanuit drie perspectieven, namelijk het perspectief van de ouderen uit de arbeidsmigratie, dat van hun mantelzorgers en dat van de professionele zorgverleners.
Dit boek is wetenschappelijk onderbouwd en beschrijft op basis van de ervaringen van ouderen met Marokkaanse, Turkse en Italiaanse roots, hun mantelzorgers en professionele zorgverleners welke dementiegerelateerde zorg en noden deze ouderen hebben en de gehanteerde zorgaanpak door de mantelzorger en professionele zorgverlener om aan deze noden tegemoet te komen. Daarnaast wordt ook ingegaan op welke bijkomende zorg- en dienstverlening in de toekomst nodig is voor een betere dementiezorg voor deze ouderen met dementie.
In het onderzoek stond de oudere centraal, en deze boodschap wordt doorgetrokken in dit boek. Na een blik op de migratiegeschiedenis en een schets van de noden en behoeften van ouderen met een migratieachtergrond, wordt gekeken naar de beleving van dementie door de ogen van de ouderen en hun mantelzorgers. Vervolgens wordt de diagnosestelling van dementie en de zorg- en hulpverlening voor de ouderen met dementie onder de loep genomen. Hierin wordt beschreven hoe de mantelzorg verloopt en hoe de professionele zorg wordt ingekleurd en ervaren, zowel in België als in het geval van transnationale zorg. Ten slotte worden een aantal internationale inspirerende voorbeelden uit de dementiezorg voor ouderen met een migratieachtergrond voorgesteld en worden aanbevelingen geformuleerd voor een aangepaste dementiezorg voor deze ouderen.
Dit boek wil mantelzorgers, professionele zorgverleners en beleidsmakers inspireren bij de onderbelichte uitdaging om op zoek te gaan naar de gepaste zorg voor dementerende ouderen met een migratieachtergrond. Dit boek kan een eerste aanzet zijn om het thema bespreekbaar te maken en is een inspiratie naar goede en vernieuwende praktijken.
Het boek is verkrijgbaar via deze link of via de (online) boekhandel.
De auteurs
Saloua Berdai Chaouni is biomedisch wetenschapper en gerontologe. Ze is verbonden als onderzoeker aan Erasmushogeschool Brussel, Vrije Universiteit Brussel en Karel de Grote Hogeschool, waar ze ook doceert. Haar onderzoek situeert zich op het snijpunt van vergrijzing, diversiteit en zorg. Ze behaalde haar doctoraat in de Agogische Wetenschappen aan de VUB
Ann Claeys is verpleegkundige en gerontologe. Ze is verbonden als onderzoeker aan Erasmushogeschool Brussel en Vrije Universiteit Brussel en is docent aan de Erasmushogeschool Brussel. Ze doet onderzoek naar cultuursensitieve zorg en culturele competenties bij zorgprofessionals.
In navolging van de online boekvoorstelling, organiseren we een live event om met een kleinere groep dieper in te gaan en in gesprek te gaan over de thema’s die aan bod komen in het boek.
Dit zal doorgaan op donderdagavond 2 december van 18u tot 20.30 in het Red Star Line Museum in Antwerpen. Jullie zijn welkom vanaf 17.30u.
In deze boekenclub willen we vooral jullie aan het woord laten en in gesprek gaan over het thema, met nadien een korte rondleiding in het museum. Er kunnen maximum 15 personen deelnemen, omdat we de uitwisseling interactief willen houden.
Wees welkom! Inschrijven kan via deze link.
A l’occasion de la Journée mondiale de la santé, le FEDER a créé cette vidéo présentant les projets qu’ils soutiennent. Diverse Elderly Care en fait partie. #FEDEREFRO
Ter gelegenheid van wereldgezondsheidsdag maakte EFRO deze video over de projecten die het steunt. Diverse Elderly Care is er daar één van #FEDEREFRO
Ann Claeys et Saloua Berdai Chaouni
Suite à la triste mort de cinq amis dans un immeuble d’appartements de service à Anvers, nous avons entendu plusieurs experts et décideurs sur ce qu’il fallait faire concernant les appartements de service et des centres de soins pour bénéficiaires internes.
Nous n’avons pourtant pas entendue la voix des personnes âgées qui habitent ces appartements. Nous n’entendons presque jamais leur voix, parce qu’on leur demande rarement leur avis, leur vision, leur souhait, leur expérience, leur histoire.
En parlant d’appartements de service et de centres de soins résidentiels, nous ignorons le fait qu’ils sont habités par des individus avec toute une vie derrière eux, peut-être une vie remplie et passionnante, par des individus avec beaucoup d’expérience, peut-être aussi avec de grands sentiments de solitude dans les semaines passées récentes.
De plus, les poussées d’agisme, de racisme et de validisme ont été très douloureuses: même dans la crise actuelle, les personnes âgées, les aidants proches et les personnes atteintes de démence, quelle que soit leur origine, ne sont pas suffisamment perçues comme les êtres humains qu’elles sont, avec les besoins qu’elles ont.
Qu’est-ce que cela signifie pour une personne âgée de se rendre compte que maintenant plus qu’avant, ils pouvent devenir un dilemme éthique pour les autres (médecins, infirmières, famille,…)? Qu’il vaut mieux ne pas tomber malade, parce qu’on préfère ne pas vous voir arriver dans les hôpitaux en ce moment, avec ou sans planification anticipée des soins ? Cela expliquerait-il la baisse des chiffres pour les autres problèmes médicaux dans les urgences ?
Une autre voix importante que nous n’entendons pas est celle des soignants. Quel est l’impact des directives concernant le coronavirus pour les soignants à domicile? Dans quelle mesure est-il possible de mettre ces directives en pratique? En tant que soignant d’une personne âgée atteinte de démence, comment expliquez-vous que vous devez vous isoler parce que vous combattez vous-même le coronavirus, malgré toutes vos précautions? Prendre la voiture pour se rendre à un centre de soins d’une autre ville pour dire bonjour à votre père ou à votre mère atteinte de démence à distance, est-ce un trajet “essentiel” ? Comment gérez-vous l’incertitude que cela peut être la dernière fois que vous l’avez vu, “dans la vraie vie”, c’est-à-dire derrière une fenêtre ? Ce sont des questions et des préoccupations réelles que nous entendons de la part des aidants proches. Il n’y a pas de réponses claires, certainement pas pour les officier de police qui doivent appliquer ces règles.
Enfin, et ce n’est certainement pas le moins important, il existe également des prestataires de soins et de services qui doivent continuer à travailler pour soutenir ces personnes âgées et ces aidants proches. Ils le font souvent dans une grande incertitude et sans équipement de protection suffisant pour se protéger et protéger les autres. Entre-temps, de nombreux cas sont connus de personnes âgées qui restent à la maison ou de personnes âgées dans des centres de soins résidentiels, où seuls les soignants viennent encore rendre visite et qui sont quand-même infectés par le virus. Ici aussi, nous entendons principalement des experts et des décideurs politiques dire comment procéder, “ que l’assistant de nettoyage peut nettoyer au rez-de-chaussée pendant que les gens sont à l’étage ”, mais nous n’entendons pas la voix de l’infirmière à domicile, du soignant dans le centre de soins, de l’assistant sanitaire dans les appartements de service ou le chauffeur de bus qui emmène les personnes âgées au supermarché pour acheter les vivres indispensables. On ne se rend pas compte à quel point ils sont passionnés de continuer à prendre soin des personnes âgées, mais aussi à quel point ils se font des soucis d’infecter leurs enfants ou les membres de leur famille en rentrant chez eux après une longue journée de travail. L’inquiétude suscitée par ces « héros » a (heureusement) commencé à se répercuter dans le débat public ces derniers jours.
Dans notre projet Diverse Elderly Care, financé par le Fonds européen de développement régional, ces dernières années, nous avons au sein des programmes « Soins infirmiers et travail social » discuté avec des groupes « invisibles » et « sans voix » de leurs expériences. Ceci nous a donné une idée des besoins de ces personnes. Ca nous fait voir les nuances et nous rappelle en tant qu ‘ «experts » les angles morts qui surgissent vus d’une certaine distance.
En ces temps, il faut évidemment se concentrer sur les chiffres quotidiens du nombre d’infections, d’hospitalisations, de décès, et il faut donner la priorité à la état de l’économie, etc. Les médias prêtent également, à juste titre, attention à la chaleur humaine, à la créativité et aux initiatives de personnes qui s’entraident et se soutiennent. Il est bon et réconfortant que cela soit décrit.
Mais nous pensons qu’il ne faut jamais oublier la voix des personnes impliquées. Surtout la voix des plus faibles de notre société qui sont trop facilement oubliés.
Ann Claeys (opleiding Verpleegkunde) en Saloua Berdai Chaouni (opleiding Sociaal Werk) – Erasmushogeschool Brussel
Naar aanleiding van het trieste overlijden van 5 vrienden in een serviceflatblok in Antwerpen, hoorden we de voorbije week verscheidene experts en beleidsmakers over wat er met serviceflats en woonzorgcentra moest gebeuren.
De stem die we niet hoorden, was de stem van de oudere zelf. Omdat we deze stem vrijwel nooit horen. Omdat we hen zelden vragen naar zijn mening, zijn visie, zijn wens, zijn ervaring, zijn verhaal.
Door te praten over serviceflats en woonzorgcentra gaan we voorbij aan het feit dat hier individuele ménsen verblijven, met een hele levens-geschiedenis, met heel wat ervaring, misschien met een gevuld en boeiend leven achter de rug, misschien ook met grote gevoelens van eenzaamheid in het meer recente verleden.
Daarbij waren de demarches en opflakkeringen van agisme, racisme, validisme zeer pijnlijk: ook in de huidige coronacrisis worden ouderen, mantelzorgers en personen met dementie, ongeacht hun afkomst, onvoldoende gezien als de ménsen die zij wel zijn, met de noden die zij wel hebben.
Wat doet het met een oudere om te beseffen dat je, nu meer dan voordien, een ethisch dilemma kan worden voor anderen (artsen, verpleegkundigen, familie,…)? Dat je best niet ziek wordt, want men ziet jou in ziekenhuizen nu liever niet komen, met of zonder vroegtijdige zorgplanning? Zou dit de dalende cijfers met andere aandoeningen op spoed verklaren?
Een andere belangrijke stem die we nu niet horen is die van de mantelzorgers. Wat doen de coronarichtlijnen met de thuisinwonende mantelzorgers? Hoe haalbaar is het om deze richtlijnen in de praktijk om te zetten? Hoe leg je als mantelzorger van een oudere met dementie uit dat je jezelf moet afzonderen omdat je vecht tegen het coronavirus, ondanks al je voorzorgsmaatregelen? Is de auto nemen naar een woonzorgcentrum in een andere stad om naar je vader of moeder met dementie vanop afstand te wuiven een ‘essentiële’ verplaatsing? Hoe ga je om met de onzekerheid dat dit mogelijk de laatste keer kan zijn dat je hem/haar hebt kunnen zien, ‘in het echt’, achter een raam weliswaar? Dit zijn reële vragen en bezorgdheden die we van mantelzorgers te horen krijgen en waar geen zwart/wit antwoord op te geven valt, toch niet één dat je als politieagent kan handhaven.
Ten slotte, en zeker niet in het minst, zijn er ook de zorg- en dienstverleners die wel moeten blijven werken om deze ouderen en mantelzorgers te ondersteunen. Ze doen dit vaak in grote onzekerheid en zonder toereikend beschermingsmateriaal om zichzelf en anderen te beschermen. Er zijn intussen vele gevallen bekend van ouderen die thuis blijven of ouderen in woonzorgcentra, waar enkel de zorgverleners nog over de vloer komen en die toch besmet raken met het virus. Ook daar horen we vooral experts en beleidsmakers zeggen hoe het moet, ‘dat de poetshulp wel beneden kan poetsen terwijl de mensen boven zitten’, maar horen we niet de stem van de thuisverpleegkundige, de verzorgende in het woonzorgcentrum, de poetshulp in de serviceflats of de buschauffeur die de ouderen naar de supermarkt brengt voor wat noodzakelijke levensmiddelen. Hoe gedreven zij zijn om voor de ouderen te blijven zorgen, maar ook hoe bezorgd zij zijn om na een lange werkdag thuis te komen, bang om hun kinderen of gezinsleden te besmetten. De bezorgdheid om deze ‘helden’ begint de laatste dagen (gelukkig) stilletjes aan door te sijpelen in het publiek debat.
In ons project Diverse Elderly Care, gefinancierd door het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling, hebben we aan de opleidingen Verpleegkunde en Sociaal Werk de afgelopen jaren ‘onzichtbare’ en ‘stemloze’ groepen aan het woord gelaten over wat hun ervaringen zijn. Het voordeel daarvan is dat we een idee krijgen van wat de noden van deze mensen zijn. Het biedt nuances en herinnert ons als ‘experten’ aan de blinde vlekken die ontstaan vanaf een zekere afstand.
In deze tijden is het begrijpelijk dat er gefocust wordt op dagelijkse cijfers en aantallen infecties, ziekenhuisopnames, overlijdens, over waar de prioriteiten te leggen, over de gezondheid van de economie, enz. De media heeft ook terecht aandacht voor de warme, behulpzame en creatieve initiatieven van mensen, die elkaar helpen en steunen. Het is goed en hartverwarmend dat dit in beeld wordt gebracht.
Maar volgens ons mogen we dit nooit doen zonder de stem van de mensen waarover het gaat in beschouwing te nemen en aan het woord te laten. Vooral de stem van de allerzwaksten in onze samenleving wordt al te makkelijk vergeten.
Diverse Elderly Care est un projet de recherche financé par FEDER Bruxelles.
Le 7 novembre, des professionnels de la santé et des aidants proches se sont réunis au Parlement bruxellois, curieux des résultats de quatre années de recherche sur la perception de la démence chez les personnes âgées issues de l’immigration. Des oratrices du monde académique, des aidants proches et une musicothérapeute ont fourni un programme varié.
Déjà dans les années cinquante, des travailleurs étrangers sont venus en Belgique par vagues successives à l’invitation du patronage et du gouvernement belge pour travailler dans les mines. Dr. Anne Morelli, historienne, professeure honoraire de l’ULB, nous a emmenés dans le temps et a décrit comment les premiers Italiens puis les travailleurs turcs et marocains ont ainsi trouvé leur chemin vers les mines belges.
Anne Morelli : « Les conséquences de l’approche du gouvernement belge face à cette migration de main-d’œuvre se font encore sentir aujourd’hui pour ces travailleurs migrants et leurs familles. Ils vivaient ensemble dans des cités et avaient donc sourtout des contacts entre eux et beaucoup moins avec les autres populations de notre pays. “
Les résultats de quatre années de recherche unique réfutent certains mythes
Saloua Berdai Chaouni et Ann Claeys ont intégré dans leurs recherches, en plus des soignants professionnels, des personnes âgées et des aidants proches d’origine italienne, marocaine et turque. La conception de la recherche fait également partie des résultats. Les chercheurs ont recherché la réciprocité tout au long du processus de recherche. Cette approche rend cette recherche unique et permet de dissiper certains mythes.
On suppose souvent que les familles issues de l’immigration s’occupent elles-mêmes des personnes âgées, mais cela ne ressort pas de cette étude. L’histoire est beaucoup plus nuancée.
Les personnes âgées issues de l’immigration considèrent les soins de manière très différente, mais en général, les chercheurs soulignent un point de vue réaliste: ils ne sont pas demandeur de soins professionnels, mais ils voient aussi que la famille et leur carrière professionnelle, laissent peu de temps aux enfants pour s’occuper d’eux. Ils ont une vision réaliste de la question des soins de santé. Les expériences de soins qu’ils ont déjà eues ne sont pas positives. Ils les ressentaient comme inaccessible, déroutant et humiliant.
Parmi ces personnes âgées, la maison de repos et de soins est le plus connu des soins professionnels. La gamme de soins à domicile est peu ou pas connue. Une fois que les personnes âgées ont reçu des informations à ce sujet, il leur semble que cette solution est valable. C’est donc certainement une piste à surveiller.
Saloua Berdai Chaouni: ” La manière dont les personnes âgées voient la démence et les soins est le résultat de divers facteurs. Il est important de continuer à voir la diversité dans ce contexte des personnes âgées issues de l’immigration. “
La recherche intensive des aidants proches
Les témoignages convaincants des aidants proches Karima Saïdi et Luciano Ferro ont montré que toute l’expérience de la démence est une grande quête pour eux: pour obtenir des informations, des solutions et des moyens d’y faire face. Cela s’applique à tout le monde, mais en raison du context de la migration, une couche supplémentaire est ajoutée, ce qui rend le tout plus difficile: il n’y a pas d’exemples provenant de son propre réseau, il y a peu de connaissances / expérience avec le secteur des soins et on doint tenir compte avec les opinions des la communauté proche. Le cours des soins de la démence dépend actuellement encore dans une large mesure de la rencontre accidentelle d’un fournisseur de soins qui réfléchit, qui est sur la même longueur d’onde et qui peut aider à façonner les soins.
Karima Saïdi a clôturé son témoignage accrocheur en tant que soignante avec un teaser de son documentaire qui sortira en 2020.
Les soins sensibles à la culture sont plus qu’une liste de contrôle pratique
La vision du professionnel de la santé sur les soins aux personnes âgées issues de l’immigration est trop étroite : les patients turcs ou marocains sont principalement considérés comme des « musulmans ». Pour les Italiens, en revanche, il n’y a pas d’attention pour une différence de culture: ” Ils sont comme des Belges “. Le concept de soins sensibles à la culture est limité dans la pratique à une liste de contrôle des questions pratiques avec un fort accent sur les aspects tels que la langue ou la nutrition. De plus, la pensée ” nous/ ils ” est toujours fortement présente dans le discours du soignant. La conscience de soi et le cadre de référence du soignant ne sont guère remis en cause. C’est un aspect qui mérite plus d’attention dans l’éducation et la formation des professionnels. Il est nécessaire de travailler sur l’image que l’on se forme de cette thématique.
La musicothérapeute Yesim Saltik a convaincu le public des effets positifs de la musique adaptée aux personnes âgées atteintes de démence et a chanté quelques chansons turques.
” Quelle est l’influence de la super diversité, de l’intersectionnalité ou de la critique post-coloniale sur l’idée de « bons soins » ? ” Sur la base de ces cadres, le Dr Withaeckx nous a expliqué une perspective différente pour examiner la même question.
Conclusion : il rest beaucoup à faire
Des liens doivent être établis entre les communautés, car il s’agit d’une histoire partagée. Des liens doivent également être établis entre les générations, car la première génération de travailleurs migrants est désormais âgée, mais d’autres personnes âgées migrantes arrivent et ont également besoin de bons soins. Nous ne pouvons pas continuer à nous concentrer sur des questions pratiques, perdant de vue l’ensemble de la situation.
Nous avons entendu deux histoires d’aidants proches au cours de cette journée d’étude, mais il existe de très nombreuses histoires comme celle-ci. Nous devons continuer à les promouvoir. Il n’est pas utile de continuer à travailler avec d’anciennes recettes. Il faut de nouvelles initiatives et un nouveau modèle de soins de santé pour les accompanger.
La table ronde avec la ministre Elke Van Den Brandt et M. Cauchie, conseiller du ministre Maron, démontre une volonté parmi les décideurs politiques de s’attaquer au problème.
Ann Claeys: ” Il est important d’oser – délibérément – de s’écarter des voies connues et ainsi de toucher un groupe dont on dit souvent: on ne les atteint pas. “
Diverse Elderly Care is een onderzoekproject gesubsidieerd door EFRO Brussel
Op 7 november verzamelden professionelen uit de zorg en mantelzorgers zich in het Brussels parlement, benieuwd naar de resultaten van vier jaar onderzoek rond dementiebeleving bij ouderen met een migratie-achtergrond. Academici, mantelzorgers en een muziektherapeute zorgden voor een gevarieerd programma.
Al in de jaren vijftig kwamen buitenlandse arbeiders in verschillende golven naar België, op uitnodiging van het patronaat en de Belgische regering, om in de mijnen te werken. Historica dr. Anne Morelli, professor emeritus van de ULB, nam ons mee in de tijd en beschreef hoe eerst Italianen en vervolgens Turkse en Marokkaanse arbeiders op deze manier de weg naar de Belgische mijnen vonden.
Anne Morelli: “De gevolgen van de aanpak van deze arbeidsmigratie door de Belgische overheid laat zich nog altijd voelen bij deze arbeidsmigranten en hun families. Ze woonden samen in cités en hadden daardoor vooral contact met elkaar en in veel mindere mate met de andere bevolkingsgroepen van ons land.“
Resultaten van 4 jaar uniek onderzoek ontkrachten enkele mythes
Saloua Berdai Chaouni en Ann Claeys betrokken bij hun onderzoek, naast professionele zorgverleners, ook de ouderen en mantelzorgers van Italiaanse, Marokkaanse en Turkse origine. Ook de opzet van het onderzoek maakt deel uit van de resultaten. De onderzoekers streefden naar een wederkerigheid doorheen het hele onderzoekstraject.Deze aanpak maakt dit onderzoek uniek en laat toe om enkele mythes te ontkrachten.
Men gaat er vaak van uit dat families met een migratie-achtergrond de zorg voor ouderen zelf opnemen, maar dit blijkt niet zo uit dit onderzoek. Het verhaal is veel genuanceerder.
Ouderen met een migratie-achtergrond kijken op heel verschillende manieren naar zorg, maar in het algemeen zijn ze wel realistisch: ze zijn geen vragende partij om gebruik te maken van professionele zorg, maar anderzijds zien ze ook dat hun kinderen met een gezin en met een job weinig ruimte hebben om zorgen op te nemen. De ervaringen met zorg die ze reeds gehad hebben, zijn niet positief. Ze ervaarden de zorg als ontoegankelijk, verwarrend en vernederend.
Bij deze ouderen is vooral het woonzorgcentrum gekend als professionele zorg. Het aanbod in thuiszorg kennen ze weinig of niet. Eens de ouderen hierover informatie krijgen, lijkt hen dit wel een valabel alternatief. Dit is dus zeker ook een piste om aandacht aan te besteden.
Saloua Berdai Chaouni: “De manier waarop dementie en dementiezorg gezien worden door de ouderen is een gevolg van verschillende factoren. Het is belangrijk om de diversiteit te blijven zien binnen de context van ouderen met een migratie-achtergrond.”
De intensieve zoektocht van mantelzorgers
De pakkende getuigenissen van mantelzorgers Karima Saïdi en Luciano Ferro illustreerde dat de hele dementiebeleving voor hen een grote zoektocht is: naar informatie, naar oplossingen en naar manieren om hiermee op te gaan. Dit geldt voor iedereen, maar door de migratie-achtergrond komt hier een extra laag bij die het geheel moeilijker maakt: er zijn geen voorbeelden uit het eigen netwerk, er is weinig kennis/ervaring met de zorgsector en men moet rekening houden met de opinies van de nabije gemeenschap. Het verloop van de dementiezorg hangt momenteel nog in grote mate af van het toevallig tegenkomen van een zorgverlener die meedenkt, die op dezelfde golflengte zit en die de zorg mee kan vormgeven.
Karima Saïdi sloot haar pakkende getuigenis als mantelzorger af met een teaser van haar documentaire die in 2020 uitkomt.
Cultuursensitieve zorg is meer dan een praktische checklist
De visie van de professionele zorgverlener op zorg voor ouderen met een migratie-achtergrond is te nauw: Turkse of Marokkaanse patiënten worden voornamelijk gezien als ‘moslims’. Bij Italianen daarentegen is er geen aandacht voor een verschil in cultuur: “Het zijn net Belgen”. Het begrip cultuursensitieve zorg wordt in de praktijk erg vernauwd tot een checklist van praktische zaken met een sterke focus op praktische aspecten zoals taal of voeding. Bovendien is het wij/zij denken nog sterk aanwezig doorheen het hele discours van de zorgverlener. Het zelfbewustzijn en het eigen referentiekader van de zorgverlener wordt nauwelijks in vraag gesteld. Dit is een aspect dat meer aandacht verdient in vorming en opleiding voor professionals. Het is nodig om aan de beeldvorming te werken.
Muziektherapeute Yesim Saltik overtuigde de toehoorders van de positieve effecten van aangepaste muziek bij ouderen met dementie en trakteerde op enkele Turkse liederen.
“Wat is de invloed van superdiversiteit, intersectionaliteit of post-koloniale kritiek op het idee van ‘goede zorg’?” Aan de hand van deze kaders belichtte dr. Withaeckx telkens een andere invalshoek om naar dezelfde vraag te kijken.
Conclusie: werk aan de winkel
Er moeten linken gelegd worden over gemeenschappen heen, want dit is een gedeeld verhaal. Er moeten ook linken gelegd worden over generaties heen, want de eerste generatie arbeidsmigranten zijn nu oud, maar er komen andere migrantenouderen aan die ook nood hebben aan goede zorg. We kunnen niet blijven focussen op het in orde brengen van praktische zaken, waarmee we dan het grotere geheel uit het oog verliezen.
We hoorden in deze studiedag twee verhalen van mantelzorgers, maar er zijn zeer veel verhalen zoals deze. We moeten ze blijven onder de aandacht brengen. Het is niet zinvol om te blijven werken met oude recepten. Er is nood aan nieuwe initiatieven en een nieuw zorgmodel hierrond.
Uit het panelgesprek met minister Elke Van Den Brandt en meneer Cauchie, adviseur van minister Maron, blijkt alvast dat bij beleidsmakers de wil aanwezig is om de problematiek aan te pakken.
Ann Claeys: “Het is belangrijk om – weloverwogen – te durven afwijken van de gekende paden en op deze manier een groep te bereiken waarvan vaak gezegd wordt: we bereiken ze niet.”
Diverse Elderly Care 